‘Rust en ruimte, ontspanning en nieuwe energie. Maar ook vrijheid en verwondering, inzicht en inspiratie… Maak kennis met de natuur en het levert je heel wat op. Om die reden brengt IVN, Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid, de natuur graag terug in de harten van mensen. Onder meer door de snelle verstedelijking en de opkomst van nieuwe media is de verbinding met de natuur verbroken. Die willen wij weer herstellen. Wij zijn er namelijk van overtuigd dat mensen anders gaan handelen als zij de natuur van dichtbij beleven. Zij realiseren zich dat ze onderdeel zijn van die natuur, raken geïnspireerd, zijn bereid die te beschermen en vertonen vervolgens duurzamer gedrag. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt bovendien dat natuur gezonder en gelukkiger maakt.’
‘Kinderen zijn voor IVN een belangrijke doelgroep. Breng je mensen op zeer jonge leeftijd met de natuur in aanraking, dan blijven zij daar een leven lang voor openstaan. Ze worden ambassadeur en brengen de liefde voor natuur weer over op hun kinderen. Met ons programma Scharrelkids zetten we daar vol op in. Maar waar raak je mensen het gemakkelijkst? Niet in de natuur die veel verder weg ligt, maar juist daar waar ze zijn: in de wijk, op het schoolplein, bij het verzorgingstehuis. Op al die plekken is IVN bezig met vergroening, samen met onze bevlogen vrijwilligers.’
‘De kracht van IVN is dat wij een heel fijnmazig netwerk hebben, met 170 afdelingen verdeeld over twaalf provincies. We zitten overal in Nederland, en daar maken wij gebruik van. Bijvoorbeeld om schoolpleinen groener te maken. Begin 2014 startte het driejarig programma Gezonde Schoolpleinen in samenwerking met onder meer Jantje Beton, het Centrum voor Gezond Leven. Het doel is om betonnen pleinen om te bouwen tot groene klaslokalen. Een ruimte buiten met planten en dieren waar van alles valt te ontdekken en waar kinderen gezonder worden en spelenderwijs veel over de natuur leren. De eerste schoolpleinen zijn al opgeleverd. De Roerdomp in Zwijndrecht bijvoorbeeld is een prachtige groene oase geworden. Op de Utrechtse basisschool De Piramide was staatssecretaris van Rijn van VWS aanwezig bij de start. Ook bij De Tandem in IJsselstein is al zo’n avontuurlijk schoolplein gerealiseerd; een tuin die andere scholen in de omgeving zeker gaat inspireren. En het leuke is dat elke tuin anders is; kinderen, leerkrachten en ouders geven zelf vorm aan de inrichting.’
‘In het verlengde ligt de campagne Groen Dichterbij, in 2014 al voor het derde jaar succesvol. We ondersteunden inmiddels 24 icoonprojecten. Daarbij verstrekken wij kennis en moedigen wij initiatieven aan. Op die manier heeft IVN al achthonderd initiatieven in steden en dorpen aan dit programma verbonden. Zo experimenteert een groep bewoners in Almere met het zelf beheren van groen. Ze gaan samen schoffelen om maar iets te noemen, onderhouden zelf hun leefomgeving en leren op die manier ook goed hun buurtgenoten kennen. In Groningen realiseerden flatbewoners hun eigen buurtmoestuin De Gelderse Es. In de moestuin liggen 22 tuintjes van elk gemiddeld twaalf vierkante meter. Ook is er een gemeenschappelijk deel met onder meer fruitbomen en een kruiden- en bloementuin. Ook hier zie je op een laagdrempelige manier verbindingen ontstaan. De huisarts bijvoorbeeld die aan de getatoeëerde muzikant vraagt hoe het met de wortelen staat.’
‘Als grootste informele groene opleider van Nederland is educatie de belangrijkste pijler van IVN. Het meeste leer je door zelf te ontdekken. Op die manier proberen we al onze activiteiten een educatief karakter te geven. Met een kleine honderd IVN-afdelingen werden in juni 2014 weer de succesvolle Slootjesdagen georganiseerd. Kinderen vinden het nog steeds magisch om met hun schepnetje van alles bij de slootjes te beleven. Hoe overleeft bijvoorbeeld de kokerjuffer in het water? Vrijwilligers maken zo’n evenement het extra spannend en vertellen over het leven in de sloot en hoe dat samenhangt met de natuur aan land. Dat brengt elke keer weer tienduizenden kinderen en volwassenen op de been.’
‘Gezondheid is ook zo’n maatschappelijk thema waar IVN graag op aanhaakt. We laten mensen ervaren dat groen een positief effect op hun gezondheid heeft. In het verslagjaar startten we serieus met de campagne Biowalking, een programma voor mensen die beweging hard nodig hebben. Allereerst richten wij ons op mensen met diabetes type 2. Nederland telt 800 duizend van deze diabetici. Voor hen is een serie wandelingen ontwikkeld waarbij naast een natuurgids ook medisch professionals meelopen. Denk aan een diabetesverpleegkundige, een fysiotherapeut of een diëtist. Deelnemers vinden het leuk om zo in contact te komen met lotgenoten. Ze ervaren bovendien dat ze vaak meer kunnen dan ze denken. Over die ene heuvel wandelen bijvoorbeeld die ze normaliter links laten liggen. En wat ze over de natuur leren, vertellen ze het volgende weekend graag aan hun kleinkinderen. Trots dat zij die kennis nu ook hebben.’
‘Ook IVN is trots. Vooral op het feit dat we in 2014 weer zijn gegroeid. Het aantal leden groeide in het verslagjaar met meer dan duizend naar 23 duizend. Bijzonder, vooral in een tijd waarin veel vrijwilligersorganisaties onder druk staan. Zij laten jaarlijks zo’n 500 duizend mensen de natuur beleven, onder wie 100 duizend kinderen.’
‘Tot slot zijn wij trots op wat we in onze Nationale Parken doen. Die ontvangen elk jaar zo’n 2,5 miljoen bezoekers. We leiden de recreatieve ondernemers in en bij die parken - van kano- en fietsverhuurder tot uitbater van het pannenkoekrestaurant en manager van de grotere hotelketen - op tot ambassadeur van het landschap. Vijf dagen lang trekken deze ondernemers intensief op met onze cursusleiders. We leren hen alles over de natuur en het landschap in hun directe omgeving. De opgedane kennis dragen zij weer over aan hun gasten, die dat zeer waarderen. Ook de ondernemers zijn blij met dit initiatief en betalen graag voor deze cursus. Wat is nu leuker om je gasten juist op die verborgen fietsroute te wijzen waar je ook nog eens een zeldzame vlinder kunt tegenkomen? Met dit soort informatie onderscheid je je als ondernemer en versterk je de binding met je gasten. Zo worden al deze ondernemers ambassadeur voor hun natuur. En ook voor onze missie.’
De natuur is een stuk interessanter als je er meer over weet. In 2014 vernieuwden IVN de cursussen IVN Jeugdbegeleider en IVN Natuurouder. De eerste cursusteams startten met het organiseren van de vernieuwde cursus IVN Watergids. Daarnaast werden drie Landschapsgidsencursussen gegeven en ontwikkelde IVN de korte cursus Groene handen in de kinderopvang. Verder zijn onder meer twaalf opleidingen voor Natuurgids afgesloten, zijn tien van deze opleidingen voorbereid en in totaal 255 IVN-natuurgidsen opgeleid. Daarnaast organiseerde IVN één didactiekcursus voor docenten. In november vond een studiedag plaats voor alle IVN’ers die bij het cursuswerk zijn betrokken. Op die dag werden ervaringen uitgewisseld en wensen geïnventariseerd.
In 2014 volgden 280 recreatieve ondernemers de IVN-opleiding tot Ambassadeur van het landschap. Het totale aantal ambassadeurs komt daarmee op 1.227. Deze ondernemers werken in de Nationale Parken en in andere natuurgebieden, leren zo over de natuur om op die manier hun gasten te kunnen wijzen op de unieke natuurlijke kenmerken van het landschap. En op de bijzondere plekken in de omgeving van hun onderneming. Dat maakt het verblijf voor de gasten aantrekkelijker en daardoor raken zij meer betrokken bij de streek. Ook ontstonden gezamenlijke arrangementen. Denk aan een Zeeuwse fietstocht die samen door twee hoteleigenaren werden georganiseerd.
Vanuit het netwerk van ambassadeurs, ondernemers en samenwerkende partners komt steeds meer de vraag om vervolgopleidingen en verdere professionalisering van het concept ambassadeurs. Dit leidde tot het ontwikkelen van een vernieuwd concept IVN Gastheer van het Landschap dat vanaf 2015 geleidelijk zal worden ingevoerd.
Een gezond schoolplein prikkelt de fantasie van kinderen, stimuleert beweging en toont het belang van de natuur. Bij de inrichting, het onderhoud en het beheer van zo’n schoolplein worden kinderen betrokken. Naast spelen leren ze meteen in het buitenlokaal. Dat heeft een positief effect op het concentratievermogen en de leerprestaties. Onder meer Basisschool de Piramide in Utrecht transformeerde z’n schoolplein tot groene oase. Staatssecretaris van Rijn van Volksgezondheid, Welzijn en Sport was aanwezig bij de start én bij de feestelijke oplevering. In opdracht van de ministeries van Volksgezondheid en Onderwijs worden tot 2016 zo’n zeventig schoolpleinen aangepakt. Het project wordt uitgevoerd door IVN, samen met onder meer NME-partners, Jantje Beton en het Centrum voor Gezond Leven.
Met de Slootjesdagen geeft IVN kinderen van 4 tot 12 jaar én hun ouders een onvergetelijke natuurbelevenis. Door ze te laten ontdekken wat er in en om slootjes allemaal te beleven is. Tijdens de eerste editie van de IVN Slootjesdagen op 21 en 22 juni 2014 ontdekten vijfduizend deelnemers alles over onderwaterleven op tachtig plekken in Nederland. Zo gingen kinderen en ouders mee op slootjessafari en snorkelden ze in de sloot. Met de speciale zoekkaart Waterdiertjes vingen en ontdekten nog eens vijftienduizend kinderen en hun ouders de waterdiertjes in hun eigen buurt.
Frisse lucht, vieze modderhanden, zelfgebouwde hutten… met Scharrelkids laat IVN ouders en kinderen de natuur dichtbij beleven. Met de module Scharrelkids - handen uit de mouwen! stimuleert IVN afdelingen en werkgroepen van terreinbeherende organisaties om voor (groot)ouders en kinderen natuurbeheeractiviteiten te organiseren. Een speciaal handboek geeft hen voorbeelden en tips voor het organiseren van onder meer cursussen, workshops en activiteiten. Deze stimuleringsmodule kwam tot stand dankzij de steun van Groen en Doen. Met het IVN Scharrelkids Fonds wil en kan IVN ieder kind in Nederland voor zijn 12e een onvergetelijke natuurbelevenis te bieden. En met de steun van het Prins Bernhard Cultuur Fonds, Tauw en de Van Dijk Nijkamp Stichting kon IVN in 2014 nóg meer kinderen laten scharrelen.
Eind 2013 selecteerden IVN en zijn partners twaalf nieuwe icoonprojecten: groene buurtprojecten in allerlei vormen, van het Zuid-Hollandse buurtrestaurant Hotspot Hutspot tot het Drentse dorp Veeningen en het grote adoptiegroen-initiatief Experiment Zelfbeheer Hoekwierde in Almere. De iconen kregen eind 2013 maximaal € 20.000,- toegekend. In 2014 hielp IVN onder meer bij diverse ondersteuningsvragen en adviseerde het met de trekkers van de icoonprojecten over de besteding van het geld. Ook gaf IVN aan hoe zij een voorbeeld voor andere groene initiatieven kunnen zijn. Van elk icoonproject maakten IVN en zijn partners een filmpje. Al die filmpjes werden samengevoegd tot een inspirerende compilatie.
In 2014 realiseerde IVN het project Samen leren voor de natuur, gericht op (nieuwe) vrijwilligers. Die werden tijdens inspiratiebijeenkomsten getraind. Daardoor konden zij, vanuit tientallen IVN-afdelingen, op de Natuurwerkdag 2014 met honderden kinderen in de natuur aan de slag. Met een ander project hielp IVN natuurvrijwilligers om groene buurtprojecten te realiseren. In het Groen (Dichterbij) Menu zette het inspirerende activiteiten met voorbeeldmateriaal op een rij, waar vrijwilligers direct mee aan de slag kunnen. Beide projecten werden mogelijk gemaakt door het Ministerie van Economische Zaken, in het kader van het programma Groen en Doen. Met de opleiding van tientallen docenten kreeg daarnaast de eerder ontwikkelde cursus Tuinreservaten een impuls. IVN-afdelingen bieden de cursus al overal in het land aan.
In opdracht van het Ministerie van Economische Zaken initieert IVN educatie en communicatie in achttien Nationale Parken. Samen met terreinbeheerders, vrijwilligers, overheden en recreatiebedrijven organiseert de IVN-coördinator diverse activiteiten en producten, van informatiekranten tot bewonersavonden en natuurrecreatieve evenementen. In 2014 werden 1.900 parkvrijwilligers opgeleid en ingezet. IVN bood aan dertigduizend jongeren intensieve natuurbeleving aan. Het project Woordvoerders van de natuur slaat zichtbaar aan. Leerlingen brengen het geleerde over op hun ouders, omwonenden en op bestuurders. Met informatieavonden, cursussen en campagnes bereikte IVN verder 300 duizend omwonenden, en met communicatie en activiteiten 2,5 miljoen recreanten.
Kabouterpaden, speurtochten en knutselen… In oktober organiseerden 98 IVN-afdelingen door het hele land 162 paddenstoelenactiviteiten. Tijdens activiteiten op school en in de natuur, lieten IVN-Natuurgidsen vijfduizend kinderen en hun ouders alles ontdekken over paddenstoelen. Ook gingen vijftienduizend mensen met de speciale paddenstoelenzoekkaart zelf op pad.
Leren over water, energie, klimaat, duurzame ontwikkeling, landschap, natuur, voedsel en ruimtelijke ordening. Ook in 2014 werkte IVN weer intensief samen met het onderwijs. Natuurbeleving stimuleert tienduizenden kinderen jaarlijks tot meer duurzaam gedrag. Ook het succesvolle programma Scholen voor Duurzaamheid vond weer plaats op veel scholen voor het voortgezet onderwijs. Bij dit programma beantwoorden leerlingen vragen van gemeenten en bedrijven op het gebied van natuur en duurzaamheid. Op die manier verbindt het programma bedrijfsleven en maatschappij door jongeren advies te laten uitbrengen over de (duurzame) toekomst van actuele maatschappelijke vraagstukken. Het programma werkt met serieuze opdrachtvragen van echte opdrachtgevers en is daarmee het grootste junior adviesbureau van Nederland.
Met gezellige en duurzame low budget activiteiten en -vakanties bereikte WoesteLand in het verslagjaar 225 jonge deelnemers. De landelijke jongerenafdeling van IVN organiseerde acht vakantieweken, vier werkweekeinden en twee werkdagen. Onderzoek geeft aan dat de activiteiten op de lange termijn effecten hebben op het gebied van milieubewustzijn en duurzaamheid. Zo kiezen WoesteLanders vaker groene opleidingen of beroepen en voeden zij hun kinderen milieubewuster op. Op die manier draagt WoesteLand bij aan de missie van IVN. In 2014 startte WoesteLand met een festivaltour. Op vijf festivals werden workshops georganiseerd rond natuur, milieueducatie en duurzaamheid. Zo’n honderd festivalgangers maakten kennis met WoesteLand.
Op Duurzame Dinsdag, de eerste dinsdag van september, vraagt IVN aandacht voor innovatieve ideeën uit de samenleving die bijdragen aan de verduurzaming van Nederland. Daarbij stimuleert IVN ondersteuning vanuit de politiek en de samenleving. Op dinsdag 2 september 2014 nam staatssecretaris Wilma Mansveld de Duurzame Dinsdagkoffer met verzamelde initiatieven in ontvangst en noemde zij alle initiatiefnemers helden van de samenleving. Juryvoorzitter Duurzame Dinsdag Maurits Groen reikte aan Laurentien van Oranje, Jan Terlouw, Jan Rotmans en Jan van Betten het Duurzame Lintje uit, een onderscheiding die IVN sinds 2008 toekent aan personen die zich bijzonder inzetten voor de verduurzaming van Nederland.
In de afgelopen jaren werd de basis gelegd voor een gezonde organisatie. IVN maakte een professionalisering door en paste zich tijdig aan de veranderde externe financiering aan. In 2014 startte een strategische verkenning met de titel Groei en Beweging. Hierin staan diverse vragen centraal. Hoe kan IVN blijven groeien in maatschappelijk effect en maatschappelijke relevantie? Hoe kunnen enerzijds afdelingen onderling en anderzijds vrijwilligers en beroepsorganisatie nog effectiever samenwerken? En op welke manier kan IVN zich ontwikkelen van een vereniging naar een beweging? We voerden deze verkenning uit samen met IVN-afdelingen en andere organisaties. Daarnaast kwam de samenwerking met de KNNV, Vereniging voor Veldbiologie, in een stroomversnelling. De beide verenigingen zijn complementair: de KNNV is sterk in natuurstudie en IVN in natuureducatie. De ambitie is uitgesproken om op te gaan in een grotere, gezamenlijke organisatie.
De financiële ontwikkelingen in 2014 geven vertrouwen. De begrote opbrengsten werden overschreden. Wel was er een daling ten opzichte van 2013, mede door het wegvallen van een deel van de Rijksfinanciering ten behoeve van de Nationale Parken. Voor 2015 zetten we in op een netto groei van de totale opbrengsten. Een ambitieuze doelstelling in een tijd waarin overheden bezuinigen en veel organisaties op het gebied van natuur- en milieueducatie in financiële problemen zijn gekomen. De beoogde kostenbesparingen werden in 2014 grotendeels gerealiseerd, waardoor we, net als in 2012 en 2013, een bijdrage konden leveren aan de continuïteitsreserve die in 2016 minimaal 33 procent van de personeelskosten moet bedragen.
Ook wat personele zaken betreft was 2014 een goed jaar. De positieve financiële ontwikkelingen gaf medewerkers meer rust en zekerheid. De focus op groeiprogramma’s werkte positief. Voor het eerst scoorde de tevredenheid van medewerkers ruim boven de landelijke benchmark. Werkdruk bleef een belangrijk aandachtspunt, maar het ziekteverzuim daalde verder tot zo’n drie procent.
GroeiwandelingenOnder de titel Groei Mee werd in 2014 meer aandacht besteed aan persoonlijke ontwikkeling van medewerkers. Met alle medewerkers vonden groeiwandelingen plaats. Centraal daarin stonden hun kwaliteiten en talenten. Ook de vraag hoe zij die verder kunnen ontplooien om de groei van de organisatie te realiseren. Voor de ondersteuning hiervan is voor drie jaar zo’n € 250.000,- vrijgemaakt. In 2015 vindt de volgende stap in de implementatie plaats.
Merkwaarden en werkwaardenSamen met medewerkers werkten we in 2014 aan het definiëren van IVN merkwaarden en werkwaarden. Het definiëren van wat ons beweegt gaf veel energie. Alle medewerkers ontvingen een inspirerende projectmanagementtraining, pro deo aangeboden door Accenture. Ook vond een action learning programma plaats voor projectleiders provinciaal programma. Doel was het professionaliseren van lobby en account management. In november is het programma succesvol afgerond.
Flexibeler wordenOok gaan we meer flexibel personeel aantrekken. Daardoor kan IVN beter inspelen op wisselende inkomsten. Er werd opnieuw constructief samengewerkt met de Ondernemingsraad. Op 31 december 2014 waren er 91 mensen in dienst van Stichting IVN (77,4 fte). Zij werken verspreid over twaalf provinciale vestigingen en het landelijk bureau in Amsterdam.
Vereniging IVN kent een Landelijke Raad en een Landelijk Bestuur. De Landelijke Raad is het verenigingsparlement van IVN en is samengesteld uit een vertegenwoordiging van leden van de vereniging. Per regio is er een vertegenwoordiger aangesteld. Ook landelijke werkgroepen, zoals jongerenorganisatie WoesteLand en het IVN Cursushuis, zijn vertegenwoordigd in de Landelijke Raad. Het Landelijk Bestuur, benoemd door de Landelijke Raad, bereidt het verenigingsbeleid voor en draagt zorg voor de uitwerking daarvan. De voorzitter van het Landelijk Bestuur zit ook de vergaderingen van de Landelijke Raad voor.
In 2014 zijn drie nieuwe bestuursleden aangetreden, onder wie de nieuwe voorzitter, Kees de Ruiter. Zij vulden de vacatures in die eind 2013 waren ontstaan. Een vierde nieuw bestuurslid, Rolf Boersma, is eind 2014 voorgedragen en zal in het eerste kwartaal van 2015 worden benoemd. Eind 2014 bestond het bestuur uit Kees de Ruiter, Job van den Asssem, Jan Hermans, Arie de Koning, Max Leerentveld, Herman de Meijer, Sandra Norder en Nynke Runia.
In 2000 is er een splitsing gemaakt tussen de vrijwilligersorganisatie en de beroepskrachten van IVN. Daartoe is Stichting IVN opgericht, met als doel om de vereniging en haar vrijwilligers te ondersteunen en projecten binnen de doelstelling van de vereniging te realiseren.
Het managementteam bestond eind 2014 uit: Jelle de Jong - Algemeen Directeur Erik Ackerman - Directeur P&O en Communicatie Fred de Jong - Regiodirecteur Noord (Drenthe, Friesland, Groningen) Joline de Weerdt - Regiodirecteur Oost (Flevoland, Gelderland, Overijssel) Petra Schut - Regiodirecteur Noord-West (Noord-Holland en Utrecht) Daphne Teeling - Regiodirecteur Zuid-West (Zeeland en Zuid-Holland) Piet Duizer - Regiodirecteur Zuid (Limburg en Noord-Brabant)
De Raad van Toezicht houdt toezicht op het beleid van de Raad van Bestuur en de algemene gang van zaken in de organisatie. In de Raad van Toezicht zijn statutair drie leden van het Landelijk Bestuur van de Vereniging vertegenwoordigd. De voorzitter van het Landelijk Bestuur is tevens voorzitter van de Raad van Toezicht.
De Raad van Toezicht bestond eind 2014 uit Kees de Ruiter (voorzitter), Louisa van den Broek, Jeannette van Dongen, Quirine Franken-Lisman, Jan Hermans, Max Leerentveld en Han Mouton. Zij kwamen in 2014 vier keer bijeen. Daarbij kwamen de gebruikelijke onderwerpen aan bod, waaronder strategie, management & organisatie, en financiën.
De Ondernemingsraad bestond eind 2014 uit Monique Winters (voorzitter), Corine Bok, Vasco Dangeli, Jeffrey Raymakers, Brenda de Schipper en Marieke Ankoné. In 2014 is de Ondernemingsraad onder meer om advies gevraagd over de implementatie van de Werkkostenregeling.
SME Advies (Innovatie en Duurzaamheid BV) is een volledige dochter van IVN. Deze BV voert projecten uit op het gebied van duurzaamheid. SME werkt vanuit Utrecht met ruim vijftien adviseurs. De resultaten van SME zijn geconsolideerd in de Jaarrekening 2014.
1. | een rechtvaardige en groene wereld (gesteund door Nationale Postcode Loterij); |
2. | cultuur en behoud cultureel erfgoed (gesteund door BankGiro Loterij); |
3. | verbetering van welzijn en gezondheid in Nederland (gesteund door VriendenLoterij). |
Dit jaarverslag is een uitgave van IVN, Instituut voor natuureducatie en duurzaamheidPostbus 201231000 HC Amsterdam
T | (020) 622 81 15 |
E | info@ivn.nl |
W | www.ivn.nl |
1. | Kinderen krijgen zowel na ziekenhuisopname als na bezoek aan de polikliniek een Groen doet goed herstelpakket. Daarin zitten onder meer Scharrelkids zoekkaarten, klein natuuronderzoeksgereedschap en natuurkaarten van de omgeving. Natuurgidsen van IVN Delft kwamen met dit initiatief zelfs bij Omroep MAX. |
2. | Samen met het ziekenhuis vergroenen we het interieur van de verblijfkamers door grote natuurfoto’s van de omgeving aan te brengen. |
3. | In nauwe samenwerking met IVN Delft worden natuurbelevingsactiviteiten in het ziekenhuis georganiseerd. Met een natuurkoffer inspireren we ziekenhuispersoneel, ouders en patiënten. |